Manual terapiya və osteoartrit: Ağrının idarə edilməsi və hərəkətliliyin artırılması
28 Mart 2025
Osteoartrit (duzlaşma) ən çox rast gəlinən oynaq xəstəliyidir. Bu, əsasən orta yaşlı və yaşlı insanlarda görülən, xroniki və degenerativ (tədricən pisləşən) bir oynaq problemidir. Osteoartrit zamanı oynaqlardakı qığırdaq zədələnir və aşınır. Bu xəstəlik bədənin hər hansı bir oynağında yarana bilər, amma ən çox əllər, dizlər, bud-çanaq oynağı və onurğa bu xəstəliklərdə təsirlənməkdədir.
Osteoartrit iki növə bölünür:
- Birincili osteoartrit – səbəbi məlum deyil, təbii olaraq meydana gəlir.
- İkincili osteoartrit – başqa bir xəstəlik, infeksiya, zədə və ya anadangəlmə oynaq problemləri səbəbindən yaranır.
Xəstəlik ilk olaraq oynaqdakı qığırdağın zədələnməsi ilə başlayır. Qığırdaq aşındıqca, sümüklər qalınlaşır və üzərində kiçik sümük çıxıntıları (sümük sancaqları) əmələ gələ bilər. Bu çıxıntılar oynaq hərəkətini məhdudlaşdırır. Bəzən qopmuş sümük və qığırdaq parçaları oynaq boşluğuna düşə bilər. Həmçinin, sümük içərisində maye ilə dolu kisəciklər (kistlər) yaranaraq hərəkəti daha da çətinləşdirə bilər.
Kimlər osteoartrit riski daşıyır?
- İrsi amillər (genetika)- Oynaq quruluşundakı kiçik qüsurlar və ya həddindən artıq elastiklik (hipermobillik) kimi genetik faktorlar osteoartritin yaranmasına səbəb ola bilər.
- Artıq çəki- Piylənmə və ya artıq çəki xüsusilə dizlər kimi oynaqlara uzun müddət ərzində əlavə yük salaraq onların zədələnməsinə səbəb ola bilər.
- Zədələnmə- Ciddi oynaq zədələri, məsələn, dizdə yaranan travmalar, osteoartritin inkişafına yol aça bilər. Bundan əlavə, uzun müddət davam edən yanlış istifadə və ya həddindən artıq yüklənmə də xəstəliyin yaranmasına səbəb ola bilər.
Osteoartritin tam müalicəsi olmasa da, ağrını və iltihabı azaltmaqla oynaqların funksiyasını qorumaq mümkündür. Həkiminizlə birlikdə dərman və terapiyanı əhatə edən müalicə planı hazırlamaq vacibdir. Həyat keyfiyyətinizi yaxşılaşdırmaq üçün bəzi həyat tərzi dəyişiklikləri etmək tövsiyə olunur. Bu dəyişikliklərə aşağıdakılar daxildir:
- Çəki itirmək. Artıq çəki, xüsusilə oma-çanaq və diz kimi yükdaşıyan oynaqlara əlavə stress yaradır.
- Məşq etmək. Bəzi idman hərəkətləri oynaq ağrılarını və sərtliyi azaltmağa kömək edə bilər. Üzmə, gəzmə, aşağı təsirli aerobika və hərəkət diapazonunu artıran məşqlər faydalıdır. Eyni zamanda, dartınma (stretching) hərəkətləri oynaqların elastikliyini qorumağa kömək edə bilər.
- Fəaliyyət və istirahət balansı. Oynaqlara düşən yükü azaltmaq üçün hərəkət və istirahət arasında balans yaratmaq vacibdir. Bu, oynaqların qorunmasına və simptomların azalmasına kömək edə bilər.
- Köməkçi vasitələrdən istifadə. Əsalar, qoltuqağacı və ya gəzinti vasitələri bəzi oynaqlara düşən yükü azaldaraq tarazlığı yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.
- Adaptiv avadanlıqlardan istifadə. Uzadıcı alətlər və tutacaqlar insanlara əşyaları rahatlıqla götürməyə kömək edir. Həmçinin, geyinmə köməkçiləri geyinməyi asanlaşdırır.
- Dərman istifadəsini idarə etmək. Bəzi iltihab əleyhinə dərmanların uzun müddət istifadəsi mədə qanaxmasına səbəb ola bilər. Bu riski azaltmaq üçün həkiminizlə birlikdə uyğun müalicə planı hazırlamaq tövsiyə olunur. Bundan əlavə fiziki terapiyanın və manual terapiyanın da müalicəyə olduqca müsbət təsi göstərdiyi məlumdur.
Manual Terapiyanın Osteoartritdə Təsiri və Faydaları
Osteoartrit (OA) oynaqlarda qığırdaq toxumasının tədricən zədələnməsi və oynaq ətrafındakı toxumaların zəifləməsi nəticəsində yaranan xroniki bir xəstəlikdir. Manual terapiya osteoartrit xəstələrində müxtəlif problemləri aradan qaldırmağa və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.
1. Ağrının Azaldılması
- Manual terapiya oynaq ətrafındakı əzələ və yumşaq toxumalara təsir edərək gərginliyi və spazmları azaldır.
- Sinir sıxılmalarını rahatladaraq gərginliyi aradan qaldırır.
- Trigger nöqtə terapiyası və myofasial azadlıq texnikası əzələlərdə yığılan gərginliyi minimuma endirir.
2. Hərəkət Məhdudiyyətinin Aradan Qaldırılması
- Oynaq mobilizasiyası və manipulyasiyası oynaq mayesinin dövranını artıraraq sərtliyi azaldır və hərəkət diapazonunu genişləndirir.
- Əzələ enerji texnikası (MET) və sinir mobilizasiyası əzələləri və bağları rahatlaşdıraraq daha yaxşı hərəkət etməyə kömək edir.
3. Qan Dövranının Yaxşılaşdırılması
- Manual terapiya qan və limfa axınını stimullaşdırır, bu da qığırdaq toxumasının daha yaxşı qidalanmasına və bərpasına kömək edir.
- Visseral manipulyasiya və kraniosakral terapiya qan dövranını və maye balansını tənzimləməyə kömək edə bilər.
4. Oynaq İltihabının və Şişkinliyin Azaldılması
- Yumşaq toxuma manipulyasiyası və fasiya terapiyası oynaq ətrafında maye toplanmasını azaldaraq şişkinliyi və iltihabı minimuma endirir.
- Limfa dövranını stimullaşdıraraq toksinlərin və iltihablı maddələrin bədəndən çıxmasını sürətləndirir.
5. Funksional Aktivliyin Artırılması
- Daha az ağrı və daha çox hərəkətlilik xəstələrin gündəlik fəaliyyətlərini (məsələn, pilləkən çıxmaq, yerimək, oturub-durma) daha rahat icra etməsinə imkan yaradır.
- Postural korreksiya və balans məşqləri osteoartrit xəstələrinin düzgün duruş və hərəkət texnikaları inkişaf etdirməsinə kömək edir.
Manual terapiya zamanı müalicə necə aparılır?
Bir çox xəstə fizioterapiyaya ilk dəfə gəldikdə isti paketlərə, bir sıra fərqli məşqlərə və ultrases müayinələrinə ehtiyacı olacağını düşünür. Sonradan manual terapiya ilə bağlı təlimatlarla tanış olduqda müalicənin tamamilə fərqli olduğunu müşahidə edirlər.
Manual terapiya, cihaz və ya alətlər əvəzinə əllərlə həyata keçirilən xüsusi bir fizioterapiya növüdür. Manual terapiyada praktiki həkimlər əzələ spazmları, əzələ gərginliyi və oynaq disfunksiyası səbəbilə yaranan bel ağrısını azaltmaq üçün əlləri ilə əzələ toxumalarına təzyiq göstərir və oynaqları manipulyasiya edirlər. Bu həmçinin osteoartrit xəstələrinin müalicəsində istifadə olunur. Onların ağrılarında müəyyən yüngülləşmə hiss edilir.
Əgər zədəniz və ya sağlamlıq vəziyyətinizdə probleminiz varsa, müalicə planınıza ən azı bir növ manual və ya əllə aparılan terapiyanı daxil olunmalıdır. Gəlin bel ağrısını nümunə götürək. Əgər bel ağrısı üçün terapevta müraciət etsəniz, o, ilk növbədə qiymətləndirmə ilə başlayacaq. Qiymətləndirmə zamanı terapevt sizdən vəziyyətiniz və simptomlarınız haqqında məlumat soruşacaq və fiziki müayinə aparacaq.
Müayinə zamanı terapevtiniz yəqin ki, ağrınızla bağlı suallar verəcək – həm istirahət zamanı, həm də fəaliyyət zamanı. O, belinizə və ya digər sahələrə təzyiq göstərərək qeyri-normal halları hiss etməyə və problemli sahəni müəyyən etməyə çalışacaq. Terapevtiniz həmçinin sizdən bəzi fəaliyyətləri( müxtəlif idamn hərəkətlərini) yerinə yetirməyinizi istəyərək ağrınızın səbəbini daha dərindən analiz etməyə səy göstərəcəkdir.
Osteoartritin müalicəsində Manual terapiyanın effektivliyi və kliniki sınaqlar
Western Ontario və McMaster Universitetlərində aparılan bir neçə kliniki sınaq manual terapiyanın və fiziki terapiyanın diz ostoeartriti olan xəstələr üzərində effektiv olduğunu sübut etmişdir. Belə ki, Diz osteoartriti olan xəstələrin reabilitasiyası üçün müxtəlif fiziki terapiya üsulları mövcuddur. Bu tədqiqatda evdə icra olunan fiziki terapiya proqramı ilə klinik şəraitdə aparılan terapiyanın təsirləri müqayisə olunmuşdur.
Araşdırmaya 134 nəfər qatılmış və onlar təsadüfi olaraq iki qrupa bölünmüşdür. Birinci qrup klinik şəraitdə nəzarətli məşqlər, fərdi manual terapiya və evdə tətbiq ediləcək bir məşq proqramı almışdır. İkinci qrup isə yalnız evdə icra ediləcək eyni məşq proqramını almış və 2 həftə sonra klinikada bir yoxlama seansı keçirmişdir. Nəticələr 6 dəqiqəlik gediş testi və WOMAC (Western Ontario və McMaster Universitetlərinin Osteoartrit İndeksi) ilə qiymətləndirilmişdir.
4 həftənin sonunda hər iki qrupda ciddi irəliləyiş müşahidə olunmuşdur. Klinik müalicə alan xəstələrin WOMAC skorlarında 52% yaxşılaşma, evdə məşq edənlərdə isə 26% yaxşılaşma qeydə alınmışdır. Gediş testində isə hər iki qrup təxminən 10% irəliləyiş əldə etmişdir. 1 ildən sonra isə hər iki qrupun nəticələri bərabər səviyyədə qalmış, bu da onların evdə məşq proqramını davam etdirməsi ilə izah olunur.
Araşdırmanın nəticələri göstərir ki, diz osteoartriti olan xəstələr üçün evdə məşq proqramı əhəmiyyətlidir. Lakin kliniki müalicəyə əlavə edilən manual terapiya və nəzarətli məşqlər daha sürətli və daha təsirli yaxşılaşmanı təmin edir. Bundan əlavə, klinik müalicə alan xəstələr daha az dərman istifadə etmiş və ümumi reabilitasiya prosesindən daha çox məmnun qalmışdırlar. Bu səbəbdən, diz osteoartriti olan xəstələrin müalicəsində həm evdə məşqlərin, həm də kliniki nəzarətin kombinasiyası daha effektiv nəticələr verdiyi müəyyənləşdirilmişdir.
Tags :
Share This :
Improve Your Spine Health, Download Our Chirox App Now!
