20 Sentyabr 2024
Skoliozun Müalicəsi: Yetişkinlərdə və Uşaqlarda Müalicə Üsulları
Yetişkinlərdə skolioz, adətən nəzərə alınmayan və kifayət qədər diqqət yetirilməyən assimterik sağlıq problemidir. Çox sayda insan erkən dövrlərində başlamış, lakin konservativ müalicə mərhələsinə qədər diqqət edilməmiş və skoliozun müalicəsi tələb etməmiş vəziyyətlə yaşayır. Yaşın irəliləməsi ilə bu onurğa əyriliyi daha aydın və ciddi problemli bir hal alır. Həmçinin, yaşlanma prosesi zamanı onurğa iliyi sağlam olsa da, zamanla degenerativ dəyişikliklər baş verdiyi üçün skoliozun müalicəsi zəruri ola bilər.
Yetişkinlərdə skoliozun irəliləməsi
Skolioz, onurğanın yan tərəfə (sağ və ya sol) əyilməsi ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir və həm yeniyetmələrdə, həm də yetkinlərdə baş verə bilər. Lakin, yetkinlərdə skoliozun irəliləməsi və skoliozun müalicəsi, xüsusilə önəmli hala gəlir. Yetkinlərdə skoliozun irəliləməsi nadir hallarda erkən vaxtlardan baş verir; adətən yeniyetməlik dövründə başlamış idiopatik (səbəbi bilinməyən) skoliozun davamı kimi görünür. Cornell Universiteti Tibb Kollecinin Klinik Ortopedik Cərrahiyyə Professoru Dr. David B. Levine ilə aparılan müsahibəyə görə skoliozu olan yetkin xəstələrin təxminən 60 faizi mövcud vəziyyətin pisləşməsini yaşamır. Bununla birlikdə, qalan 40 faiz bir qismində xəstəlik irəliləyə bilər. Bu irəliləmə, il ərzində bir dərəcədən az ola bilər, bəzi hallarda isə daha əhəmiyyətli irəliləmə görünə bilər. Skoliozun irəliləməsinə təsir edən amillər arasında fiziki aktivlik səviyyəsi və bədən çəkisi yer alır. Hərəkətsiz yaşam tərzi və artıq çəki, skoliozun müalicəsinin zəruriliyinə və irəliləməsinə zəmin hazırlaya bilər.
Yetişkinlərdə skolioz və müalicə seçimləri
Yetişkinlərdə skoliozun müalicəsi, vəziyyətin şiddətinə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişir. Dr.Levine’ə görə çox sayda yetkin skolioz xəstəsi hər hansı bir müalicəyə ehtiyac duymadan həyatını davam etdirə bilər. Lakin, onurğa əyriliyinin təxminən 50 dərəcə və ya daha çox olduğunda, spinal füzyon əməliyyatı nəzərdən keçirilə bilər. Spinal füzyon, onurğa əyriliyinin artmasını dayandırmağı və ağrını azaltmağı hədəfləyən bir cərrahi müalicədir. Əməliyyat, ağrı, irəliləmə kimi funksiyaları nəzərə alaraq planlaşdırılır.
Skoliozun həyat keyfiyyətinə təsiri
Yetkinlərdə skoliozun irəliləməsi, ağrı və hərəkət məhdudiyyəti kimi problemlərə səbəb ola, ümumi həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edə bilər. Lakin düzgün müalicə və mütəxəssis nəzarəti ilə çox sayda xəstə fəal və məhsuldar həyat fəaliyyətinə geri qayıda bilir. Davamlı hərəkət, balanslı qidalanma və zərurət olduğunda kilo nəzarəti, skoliozun müalicəsi və təsirlərini idarə etməkdə əhəmiyyətli rol oynayır.
Skolioz, xüsusilə yetkinlərdə mürəkkəb bir sağlamlıq problemi olduğu üçün diqqətli və davamlı nəzarət tələb edir. Bununla birlikdə, skolioz müasir tibbi müdaxilələr və yaşam tərzi dəyişiklikləri ilə idarə edilə bilər. Xəstələrin həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırıla bilər. Bu məlumatlar, skoliozla mübarizə aparan yetkinlərə ümid və dəstək bəxş etmək məqsədilə
Uşaqlarda Skoliozun Müalicəsi və Dərəcələri
Kiçik əyilmələri olan, yəni 10°-dən 20°-yə qədər olan əyriliklərə sahib xəstələr üçün, pediatrik-ortopedist tərəfindən vəziyyətin yaxından izlənməyi məsləhət görülür. Həkim, hər üç-dörd aydan bir fiziki müayinə və aşağı dozalı radiasiya verən rentgen və ya EOS görüntüləmə üsulları ilə əyriliyin irəliləyib-irəliləmədiyini yoxlaya bilər. Əgər əyilmə artarsa, əlavə skolioz müalicəsi tədbirləri görülür.
Korset dəstəyi
20°-dən 40°-yə qədər olan əyriliklər üçün korset dəstəyi, məsələn, idiopatik skolioz və bəzi sindromik skolioz formalarında erkən başlanğıc skoliozun müalicəsi üçün effektiv bir vasitə ola bilər. (Ancaq, nevromuskulyar və ya konjenital (anadangəlmə) skolioz üçün korset uyğun deyil). Bundan əlavə, korsetin əyriliyi düzəltmədiyi vurğulanmalıdır. Bundan əlavə korsetin məqsədi irəliləmənin qarşısını almaqdır.
Gipsləmə: Risser Gipsi
Skoliozun müalicəsində erkən mərhələ üçün gipsləmə metoduna maraq yenidən artıb. Gipsləmə, infantil (körpə) idiopatik skoliozu olan uşaqlarda və bəzi sindromik skoliozu olanlarda yaxşı nəticələr verə bilər. Böyük Britaniyalı həkim Dr. Min Mehta tərəfindən məşhurlaşdırılan bu texnika, əyriliyi düzəltmək üçün bədən gipslərindən istifadə edir, buna Risser gipsi deyilir. Qoltuq altından başlayaraq – bəziləri çiyinlərdən keçən “kəmərlər”ə də malikdir – bel bölgəsinin əyriliyinə qədər uzanır. Risser gipsləri uşağın yaşına bağlı olaraq hər dəfə iki ilə üç ay müddətinə qalır. Sonra gips dəyişdirilərək təsir effekti artırılır.
“Texnikanın arxasındakı nəzəriyyə budur ki, uşağı daima gipsdə saxlamaqla, əslində onun onurğasının daha normal bir şəkildə böyüməsinə kömək edirsiniz,” – deyir Dr. Blanco. Bu proses bir neçə aydan illərə qədər davam edir, bəzən gipsləmələr arasında xəstənin duş qəbul etməsinə və hər hansı dəri problemləri ilə üzləşdiyi hallarda 2 və ya 3 günlük fasilələr verilir.
Korsetlər əyriliyin irəliləməsini dayandırmaqda effektiv ola bilər, lakin onu düzəltmək mümkün deyil. Gipsləmə ilə, müəyyən xəstələrdə, deformasiyanın tam düzəldilməsi mümkündür.” – deyə Dr. Blanco əlavə edir. Hal-hazırda, Amerika Birləşmiş Ştatlarında yalnız bir neçə mərkəzdə skoliozun müalicəsi üçün gipsləmə mövcuddur.
Dr. Blanco’ya görə, son 10 il ərzində erkən başlanğıc skoliozu olan xəstələrin proqnozu xeyli yaxşılaşıb. Tibbi müəssisə axtararkən, çox prosedur həyata keçirən, güclü tibbi dəstəyə və erkən skolioz təcrübəsinə malik mütəxəssisləri olan bir yer seçilməlidir.
Skoliozun müalicəsində cərrahi yanaşma
Daha da irəli dərəcəyə sahib skoliozu olan uşaqlar (əyrilik 45° və ya daha çox olanlar) və qeyri-operativ müalicəyə baxmayaraq irəliləyən xəstələr, kardiovaskulyar və respirator problemlərin inkişaf etmə təhlükəsi altında ola bilər və cərrahi müdaxiləyə namizəd ola bilər. Gənclər əhalisinin 2 faizindən 3 faizə qədəri adolesan idiopatik skoliozla diaqnoz qoyulsa da, bu xəstələrin azı 10 faizi hər hansı cərrahi müdaxiləyə ehtiyac duyur.
Çox sayda skolioz cərrahı, 45-50° və daha yüksək əyriliklərə sahib uşaqların əyriliyi azaltmaq və onun irəliləməsinin qarşısını almaq üçün skolioz müalicəsi məqsədilə əməliyyat olunmasının vacib olduğu fikrindədir.
Ən geniş yayılmış skolioz əməliyyatı: Spinal füzyon əməliyyatı ən çox edilən prosedurdur. Metal çubuqlar və vintlərdən istifadə edilərək əyriliyin düzəldilməsi və fəqərələrin bir-birinə birləşdirilməsi təmin edilir. Beləliklə, əyri fəqərələr tək bir sümüyə çevrilir.
Vertebra tethering – VBT: Bu əməliyyatda fəqərələrə vintlər yerləşdirilib, kabel ilə birləşdirilir. Kabelin üzərindəki gərginlik onurğanı müəyyən bir nöqtəyə qədər düzəldir. Əməliyyatdan sonra böyüməkdə olan uşaqlarda onurğa daha da düzəlir.
Əməliyyat zəruriliyi: Əgər əyriliyiniz 45-50°-dən böyükdürsə, bu əyrilik zamanla daha da pisləşə bilər. Bu halda əməliyyat tövsiyə olunur. 40-50° arasında olan əyriliklərdə isə cərrahınızla ətraflı müzakirə aparmaq lazımdır.
Əməliyyat nə dərəcədə uğurludur? Spinal füzyon əməliyyatı əyriliyi durdurmaqda çox uğurludur. Həmçinin onurğanı əhəmiyyətli dərəcədə düzəldir və xəstənin görünüşünü yaxşılaşdırır.
Skolioz: əlamətləri, növləri və müalicə yolları
Skolioz, onurğanın normalda düz olması gərəkən yerlərdə yana doğru əyilməsi və ya bükülməsi ilə ortaya çıxan bir onurğa pozğunluğudur. Bu vəziyyət, belin bir tərəfində əzələlərin və oynaqların gərginləşməsinə səbəb ola bilər, həmçinin qabırğaların mövqeyini pozaraq bədəndə disbalans yarada bilər. Skoliozun irəliləməsi ciddi onurğa əyriliklərinə və əzələ ağrılarına yol aça bilər. Skolioz müalicəsi, bu əyriliyi düzəltməyə və ağrını yüngülləşdirməyə yönəldilir.
Skolioz nadir görülən bir xəstəlik deyil; ABŞ-da təxminən 7 milyon insanda skolioz diaqnozu qoyulmuşdur. Skolioz hər yaşda inkişaf edə bilər və adətən uşaqlıq dövründə aşkarlansa da, böyüklərdə də rast gəlinmə ehtimalı var. Skolioz olan şəxslər bu vəziyyəti aşağıdakı şəkildə inkişaf etdirə bilərlər:
- Anadangəlmə (konjenital): Doğuşdan mövcud ola bilər.
- Erkən uşaqlıq dövründə (erkən başlanğıc): Kiçik yaşlarda inkişaf edə bilər.
- Yeniyetmə dövründə (adolesan dövr): Adətən yeniyetmələrdə aşkarlanır.
- Yetkinlikdə (degenerativ və ya yeni yaranan): Yaşla birlikdə inkişaf edə bilər.
Skoliozun Əlamətləri Nələrdir? Skoliozun erkən mərhələlərində, xüsusilə uşaqlarda, əlamətlər çox zəif ola bilər və fərq edilməyə bilər. Uşaqlar böyümə dövrünə girdikdə skoliozun əlamətləri daha aydın ola bilər. Böyüklərdə isə əlamətlər adətən bel ağrısı və sərtlik kimi özünü göstərir, bu da skolioz yerinə adi bel ağrısı kimi yanlış başa düşülə bilər.
Skoliozun əlamətləri bunlardır:
- Anormal duruş (bir çiyinin digərindən daha yüksək olması)
- Əyri ombalar
- Bədənin bir tərəfə əyilməsi
- Belin bir tərəfində çıxıntılı onurğa
- Paltarların bədəndə düz oturmaması
Böyüklərdə skolioz tez-tez bel ağrısı, əzələ sərtliyi və yorğunluq kimi əlamətlərə səbəb ola bilər.
Skoliozun nəyə görə ağrıya səbəb olur? Skolioz, onurğadakı disk və oynaqlara təzyiq göstərərək ağrıya səbəb ola bilər. Onurğa əyildikdə, sinirlər gərilə bilər və ya qıcıqlana bilər, bu da ağrıya səbəb olur. Bundan əlavə, skolioz duruşu pozur, bu da əzələlərin həddən artıq işləməsinə və ya gərginləşməsinə səbəb olur və bu da ağrını artırır.
Uşaqlarda müalicə olunmazsa, onurğadakı əyrilik zamanla arta bilər, bu da gələcək illərdə daha ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Skoliozun diaqnozu necə təyin edilir? Skolioz mürəkkəb bir anomaliyadır və həkim tərəfindən düzgün diaqnoz qoyulması lazımdır. Skolioz müalicəsi üçün düzgün diaqnoz vacibdir, çünki müalicə edilməzsə, onurğadakı əyrilik daha da pisləşə bilər. Skoliozun diaqnozunda həkimlər şəxsin tibbi keçmişini soruşur, ailədə skolioz hekayəsi olub-olmadığını öyrənir və fiziki müayinə edir. Əyrilik aşkar olunarsa, rentgen kimi görüntülənmə testləri ilə onurğadakı əyriliyin dərəcəsi ölçülür.
Skoliozun müalicəsi və skolioz ağrılarının idarə edilməsi:
Skoliozun səbəb olduğu ağrı, skoliozun müalicəsi ilə yüngülləşdirilə bilər. Skolioz müalicəsi çərçivəsində müxtəlif müalicə variantları mövcuddur. Bu üsullar ağrını azaltmağı və onurğanın əyriliyini nəzarət altına almağı hədəfləyir:
- Fiziki Terapiya və İdman: Pilates, yoga və üzgüçülük kimi idmanlar bel əzələlərini gücləndirmək və onurğanın elastikliyini artırmaq üçün faydalıdır. Bu idmanlar skoliozun irəliləməsini yavaşlada bilər və ağrını yüngülləşdirə bilər. Uğurlu nəticə almağınız üçün peşəkar fizioterapevt həkimlərə müraciət etməlisiniz. Uzman Əziz Dəvrişov artıq uzun illərdir ki, bu sahədə fəaliyyət göstərir, İnsult, Üz iflici, Skolioz, Disk yırtığı, İdman zədələnmələri, Onurğa sütunu problemlərinin Reabilitasiya və Fizioterapiyası kimi problemlərin həlli üçün sizə effektiv müalicə üsulları təklif edir.
- Masaj və Hidroterapiya: Bel əzələlərini rahatlatmaq və ağrını azaltmaq üçün masaj və su terapiyası istifadə edilə bilər.
- Korset İstifadəsi: Xüsusilə uşaqlar və yeniyetmələrdə skoliozun irəliləməsini dayandırmaq və ya yavaşlatmaq üçün həkimin tövsiyəsi ilə korset istifadə edilə bilər.
- Dərman Müalicəsi: Reseptsiz ağrıkəsicilər (məsələn, ibuprofen və ya parasetamol) skolioz ağrısını azaltmaq üçün istifadə edilə bilər. Lakin daha şiddətli ağrılar üçün həkiminiz sizə daha güclü dərmanlar verə bilər, yaxud qəbul etdiyiniz dərmanların dozasında müəyyən dəyişikliklər oluna bilər.
- Chiropractic Müalicə: Doğru chiropractic mütəxəssisi ilə edilən müalicə skolioz ağrılarını yüngülləşdirə və lokal onurğa elastikliyini artıra bilər.
- Onurğa İnjeksiyaları: Sinirlər və oynaqlar ətrafına edilən steroid injeksiyaları kəskin ağrını müvəqqəti olaraq dayandıra bilər.
- Koqnitiv Davranış Terapiyası (BDT): Xroniki ağrı ilə mübarizə üçün psixoloji məsləhət, ağrının necə idarə olunacağını öyrənmək üçün yeni strategiyalar təqdim edilə bilər.
- Elektrik Sinir Stimulyasiyası (EMS): Sinir ağrısını yüngülləşdirmək üçün elektrik stimulyasiyasının istifadə edildiyi bir üsuldur. Bu metod sinirlərin stimulyasiyası ilə ağrı hissini azaltmaqda yüksək faydalı praktik nəticə verə bilir.
Skolioz səbəbli ağrıların uğurlu idarə olunması skoliozun erkən diaqnozu və müalicəsi ilə mümkündür. İrəliləmiş skolioz sinir, əzələ və toxuma zədələnməsinə yol aça bilər. Lakin skolioz müalicəsi ilə skoliozun səbəb olduğu ağrılar böyük ölçüdə yüngülləşdirilə bilər. Uzman həkimlər və terapevtlərlə birlikdə çalışaraq skoliozun səbəb olduğu ağrını nəzarət altına ala bilər və həyat keyfiyyətinizi artıra bilərsiniz.
Skolioz əməliyyatı haqqında xəstələr tərəfindən tez-tez verilən suallar:
- Əməliyyat Nə Qədər Çəkir? Əməliyyat adətən 4-8 saat çəkir.
- Ağrı Nə Vaxta Qədər Olacaq? İlk günlər ağrı çox ola bilər, amma adətən 3-4-cü gündən etibarən yaxşılaşma başlayır. Əksər xəstələr 4-6 həftə ərzində məktəbə qayıda bilər.
- İmplantlar Daimi Olurmu? Əksər hallarda çubuqlar çıxarılmır, sadəcə nadir hallarda çıxarılması lazım ola bilər.
- Əməliyyatdan Sonra Hərəkət İmkanı Necə Olur? Birləşdirilmiş bölgə daimi olaraq sərt qalır, lakin əksər xəstələr gündəlik fəaliyyətlərinə geri qayıda bilirlər.
- Məktəbə Nə Zaman Qayıda Bilərəm? Əməliyyatdan 4-6 həftə sonra məktəbə qayıda bilərsiniz.
- Əməliyyatdan Sonra Dostlarımla Görüşə Bilərəmmi? 4-6 həftə sonra dərmanlardan istifadəni dayandırıb, normal fəaliyyətlərinizə qayıda bilərsiniz.
Nəticə: Skolioz müalicəsi məqsədilə edilən əməliyyat, əyriliyin dayandırılmasında və düzəldilməsində çox təsirli bir üsuldur. Əməliyyatdan sonra ağrı müvəqqətidir və əksər xəstələr qısa müddətdə gündəlik həyatlarına geri dönə bilirlər.
Skolioz əməliyyatı haqqında xəstələr tərəfindən tez-tez verilən suallar:
● Əməliyyat Nə Qədər Çəkir? Əməliyyat adətən 4-8 saat çəkir.
● Ağrı Nə Vaxta Qədər Olacaq? İlk günlər ağrı çox ola bilər, amma adətən 3-4-cü gündən etibarən yaxşılaşma başlayır.
● İmplantlar Daimi Olurmu? Əksər hallarda çubuqlar çıxarılmır, sadəcə nadir hallarda çıxarılması lazım ola bilər.
● Əməliyyatdan Sonra Hərəkət İmkanı Necə Olur? Birləşdirilmiş bölgə daimi olaraq sərt qalır, lakin əksər xəstələr gündəlik fəaliyyətlərinə geri qayıda bilirlər.
● Məktəbə Nə Zaman Qayıda Bilərəm? Əməliyyatdan 4-6 həftə sonra məktəbə qayıda bilərsiniz.
● Əməliyyatdan Sonra Dostlarımla Görüşə Bilərəmmi? 4-6 həftə sonra dərmanlardan istifadəni dayandırıb, normal fəaliyyətlərinizə qayıda bilərsiniz.
Nəticə: Skolioz müalicəsi məqsədilə edilən əməliyyat, əyrilik inkişafının dayandırılmasında və düzəldilməsində çox təsirli bir üsuldur. Əməliyyatdan sonra ağrı müvəqqətidir və əksər xəstələr qısa müddətdə gündəlik həyatlarına geri dönə bilirlər.
Share This :
Improve Your Spine Health, Download Our Chirox App Now!
