Bel Yırtığı (qrija): Səbəbləri, Əlamətləri və Müalicə Üsulları
2 Oktyabr 2024
Bel yırtığı və ya disk yırtığı adlandırılan bu vəziyyət onurğa sütununda yerləşən disklərin yırtılması və ya yerindən çıxması nəticəsində sinirlərə təzyiq edərək ağrıya səbəb olan bir xəstəlikdir. Bel yırtığı adətən beldə və ayaqlarda kəskin ağrılara səbəb olur. Xəstələrin əksəriyyəti ağrı şikayəti ilə həkimə müraciət edir. Lakin bu ağrılar bəzən güc itirilməsi, hissiyat pozulması və sidik (qeyri-iradi) nəzarəti problemləri kimi daha ciddi əlamətlərlə də özünü göstərə bilər.
Yırtıq Ölçüsünün Əhəmiyyəti varmı?
Yırtıqla əlaqədar ən geniş yayılmış yanlış inanclardan biri onun ölçüsünün simptomatiyada əhəmiyyətinin olduğudur. Ancaq tibbi baxımdan əsas məsələ yırtığın ölçüsü deyil, onun yerləşdiyi yerdir. Xüsusilə yırtığın ətrafından keçən sinirlərə nə qədər təzyiq etdiyinə və sinirlərin necə zərər gördüyünə diqqət yetirmək vacibdir. Bu zərər ağrıya səbəb olur və yırtıq ölçüsündən asılı olmayaraq, sinirə təzyiqin necə olduğunu müəyyən etmək əsas göstəricidir.
Məsələn, bir insanın yırtığı 15-20 millimetr ola bilər və hətta iki santimetrə çatan yırtıqlar belə müəyyən hallarda xəstəyə narahatlıq verməyə bilər. Ancaq eyni zamanda kiçik, məsələn 2 millimetrlik yırtıq belə əgər sinirə müqayisə ilə daha çox təzyiq göstərirsə, əhəmiyyətli ağrıya səbəb ola bilər.
Yırtığın Yerinin Əhəmiyyəti
Yırtığın yerləşdiyi yer çox vacibdir. Əgər Bel yırtığı mərkəzi sinir sisteminə yaxın yerləşirsə, hətta ölçüsü kiçik olsa belə sinirlərə təzyiq göstərə bilər və bu da şiddətli ağrıya səbəb ola bilər. Əksinə, böyük bir yırtıq sinirlərə təsir etmədən uzun müddət simptomlar vermədən qala bilər.
Bel Yırtığının (Qrija) Səbəbləri
Disk yırtığının ən çox rast gəlinən səbəbləri arasında ağır əşyaların qaldırılması, ani hərəkətlər, düzgün oturma mövqeyinin olmaması və uzun müddət hərəkətsiz qalmaq yer alır. Xüsusilə masa başında çalışan insanlarda bel yırtığının yaranma riski artır. Eyni zamanda yaşlanmaya bağlı olaraq onurğadakı disklərin elastikliyini itirilməsi də bel yırtığı müşahidə riskini yüksəldir.
Bel Yırtığı(Qrija) nın əlamətləri
Fəqərələrarası yırtıq, adətən bel nahiyəsində və ayaqlarda ağrılara səbəb olur. Bu ağrılar əvvəlcə yalnız beldə hiss oluna bilər, lakin zaman keçdikcə ayaqlara yayıla bilər. Xəstələrin ən çox qarşılaşdığı əlamətlər bunlardır:
Bel və ayaqlarda ağrı: Ağrı adətən kəskindir və gündəlik fəaliyyətləri çətinləşdirə bilər.
Güc itirilməsi: Ayaqlarda və ya pəncələrdə gücsüzlük hiss edilə bilər.
Keyimə və hissiyatın pozulması: Sinirlərin təzyiq altında qalması nəticəsində ayaqlarda və ya pəncələrdə keyimə, hissiyyat pozğunluğu meydana gələ bilər.
Sidik və nəcis nəzarəti problemləri: İrəliləyən hallarda, sidik və ya bağırsaq funksiyalarında nəzarət problemləri ortaya çıxa bilər.
Bu əlamətlər xəstəliyin ağırlığına görə dəyişə bilər və zamanla pisləşə bilər. Əgər bel yırtığı, digər sözlə disk yırtığı sinirlərə ciddi təzyiq göstərirsə, təcili cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Bel Yırtığının Müalicə Üsulları
Bel yırtığının (qrija) müalicəsində adətən cərrahi olmayan (konservativ) üsullar üstünlük təşkil edir. Bunlara fizioterapiya, dərman müalicəsi və həyat tərzi dəyişiklikləri daxildir. Ancaq bəzi hallarda cərrahi müdaxilə qaçılmaz ola bilər.
● Fizioterapiya: Məşqlər, əzələlərin güclənməsinə kömək edərək onurğaya olan təzyiqi azalda bilər. Bundan əlavə, dartılma hərəkətləri ilə disklər üzərindəki təzyiq yüngülləşdirilə bilər.
● Dərman Müalicəsi: Ağrı kəsicilər və iltihab əleyhinə dərmanlar ağrını azaltmaq və iltihabı yüngülləşdirmək üçün istifadə olunur.
● Cərrahi Müdaxilə: Əgər sinirlər üzərində ciddi təzyiq varsa və xəstə sidik və ya nəcis nəzarətini itirirsə, cərrahi müdaxilə zəruri ola bilər. Cərrahi müdaxilə zamanı degenerasiya olunmuş disk çıxarılır və sinir toxuması sərbəst buraxılır. Bu əməliyyat, mikrodiskektomi və ya endoskopik üsullarla həyata keçirilir və yüksək müvəffəqiyyət nisbətinə malikdir.
Bel Yırtığında (Qrija) Manual terapiya ilə əməliyyatsız həll yolları
- Boyun və bel yırtığında əməliyyatsız həllər mümkündürmü? Bəli, əməliyyatsız müalicə üsulları çox təsirli ola bilər. Yalnız xəstələrin 1-2 faizi əməliyyatla müalicə edilməli olur. Digər 98-99 faizi xəstə isə əməliyyatsız şəkildə müalicə oluna bilir.
- Ən təsirli müalicə üsullarından biri manual terapiyadır. Manual terapiya əllə həyata keçirilən bir müalicə metodudur. Xəstəliyin olduğu bölgəyə əllərlə təzyiq, dartma və döndərmə kimi texnikalar tətbiq edilir. Yüngül problemləri olan xəstələrdə adətən 2-3 seansda müalicə uğurlu nəticə ilə təmin olunur. Bu müalicələr adətən 3-5 günlük fasilələrlə aparılır. Orta dərəcəli hallarda isə 4-5 seans, daha irəliləmiş bel və boyun yırtıqlarında isə 10-12 seans tələb olunur. Müalicə ümumilikdə 4-5 həftə davam edə bilər.
Bel yırtığında (Qrija) Cərrahi Müdaxilə Nə Zaman Lazımdır?
Xəstəliyin irəliləməsi və konservativ müalicə üsullarının nəticə verməməsi hallarında cərrahi müdaxilə düşünülə bilər. Təxmini olaraq, bel yırtığı olan xəstələrin yalnız 3 faizində cərrahi müdaxilə tələb olunur. Lakin cərrahi müdaxilənin lazım olduğu hallarda başqa müalicə üsulları ilə müsbət nəticə əldə etmək mümkün olmur. Cərrahi əməliyyat zamanı əsas məqsəd zədələnmiş disk toxumasını çıxarmaq və sinir təzyiqini aradan qaldırmaqdır.
Bel yırtığı (qrija) ciddi ağrılara və gündəlik həyat fəaliyyətlərinə mənfi təsir edən şikayətlərə səbəb ola bilər. Xəstələrin böyük əksəriyyəti konservativ müalicə üsulları ilə sağlığına qovuşa bilər. Lakin irəliləyən hallarda cərrahi müdaxilə zəruri ola bilər. Əgər bel və ya ayaq ağrısı kimi əlamətləriniz varsa, vaxt itirmədən bir mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir.
Bel Yırtığı Əməliyyatı və Əməliyyatdan Sonra Sağalma Prosesi
Bel Yırtığı Əməliyyatı:
Bel yırtığı ilə əlaqədar cərrahi müdaxilə, qeyri-cərrahi müalicə üsulları nəticə vermədikdə və ya yırtıq sinir sıxılmasına səbəb olduqda tələb olunur. Əməliyyatın əsas məqsədi zədələnmiş diskin sinirə təzyiq edən hissəsini çıxarmaq, ağrını azaltmaq və sinir zədələnməsinin qarşısını almaqdır. Bu əməliyyat ümumilikdə minimal invaziv üsullarla həyata keçirilir.
Bel Yırtığı Əməliyyatının Nəticələri:
Əməliyyatdan sonra xəstələrin 99%-də yırtığın geri qayıtması ehtimalı çox aşağıdır. Yalnız 1-2% hallarda yırtıq təkrar əmələ gələ bilər. Bununla belə, əməliyyatdan sonra tam sağalma və sinirlərin təzyiqdən azad edilməsi uzunmüddətli rahatlıq təmin edir.
Qısa müddətli sağalma prosesi:
Əməliyyatdan sonrakı ilk 3-4 gün xəstələrin tam istirahət etməsi tövsiyə olunur. Bu müddət ərzində xəstələrə işdən və ya ailə tədbirlərindən uzaq qalması, yalnız evdə qalaraq əməliyyat olunan nahiyəni buzla soyutmaq və sağalma prosesinə vaxt vermək tövsiyə edilir. Şişkinlik və göyərmənin qarşısını almaq üçün bu müddətdə uzun gəzintilər və ya aktiv fəaliyyətlərdən qaçmaq vacibdir. Evdə qalmaq və dincəlmək əməliyyatdan sonrakı ağrıları minimuma endirmək üçün əhəmiyyətlidir.
Uzunmüddətli sağalma prosesi:
Əməliyyatdan sonra uzunmüddətli sağalma prosesi təxminən 3 həftə davam edir. Bu müddət ərzində xəstələrə 10-20 kiloqramdan artıq ağır əşyalar qaldırmamaq tövsiyə olunur. Hər iki əməliyyat üsulu (açıq və laparoskopik) üçün bu məhdudiyyətlər tətbiq edilir. Ağır fiziki iş və ya idman fəaliyyətlərinə dərhal qayıtmaq məsləhət deyil. Üçüncü həftədən etibarən yüngül velosiped sürmə, treadmill və ya yüngül qaçış kimi ürək-damar fəaliyyətlərini aktiv tutan idman növlərinə qayıtmaq mümkündür. Ancaq daha ağır və intensiv məşqlərdən qaçınmaq məsləhətdir.
Məşqlərə və fiziki fəaliyyətlərə qayıdış:
Əməliyyat zamanı əzələləri dəstəkləmək üçün mesh (tor) istifadə edildikdə, bu torun tam gücünə çatması təxminən 3 həftə çəkir. Buna görə də, əməliyyatdan sonra ilk 3 həftə ərzində ağır qaldırmaqdan və intensiv hərəkətlərdən çəkinmək vacibdir. Üç həftə tamamlandıqdan sonra xəstələr tədricən əvvəlki fəaliyyətlərinə qayıda bilərlər. İlk günlərdə ağır məşqlərdən (məsələn, squats, deadlift, bench press) uzaq durmaq, yüngül çəkilərlə başlayaraq tədricən artırmaq tövsiyə edilir.
Tam sağalma və müalicə nəticələri:
Əməliyyatdan təxminən 3 həftə sonra xəstələr tam sağalmalıdırlar. Bu dövrdən sonra onlar əvvəlki fəaliyyətlərinə qayıda bilər, idman və ya fiziki işlərdə heç bir məhdudiyyət olmur. Üç həftəlik sağalma dövrü tamamlandıqdan sonra xəstələr tamamilə bərpa olunur və heç bir məhdudiyyət olmadan əvvəlki həyatlarına davam edə bilirlər.
Bel yırtığı əməliyyatı, digər müalicə üsulları nəticə vermədikdə ən təsirli həll yolu olaraq qalır. Əməliyyatdan sonra düzgün sağalma prosesinə riayət edərək, xəstələr qısa müddətdə tam bərpa ola və gündəlik fəaliyyətlərinə rahatlıqla qayıda bilərlər. Əgər bel yırtığına dair əlamətlər mövcuddursa, vaxt itirmədən mütəxəssisə müraciət etmək tövsiyə olunur.
Bel Yırtığında Düzgün Qidalanmanın Rolu:
Bel yırtığı nın qarşısını almaq və mövcud problemin sağalmasını dəstəkləmək üçün düzgün qidalanma çox vacibdir. Artıq çəki onurğa sütununa və disklərə əlavə təzyiq göstərərək yırtıq riskini artırır, buna görə də balanslı qidalanma ilə çəkiyə nəzarət edilməlidir. Yüksək antioksidant tərkibli qidalar, o cümlədən təzə meyvə və tərəvəzlər, xüsusilə də göyərtilər və brokoli, iltihabı azaltmağa və sinirlərin təzyiq altında qalmasını yüngülləşdirməyə kömək edir. Omega-3 yağ turşuları ilə zəngin balıqlar (məsələn, somon və skumbriya), kollagen və C vitamini kimi qidalar onurğa disklərinin elastikliyini təmin edir və onların zədələnməsinin qarşısını alır.
Kalsium və D vitamini də sümüklərin və onurğanın sağlamlığı üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Süd məhsulları və yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərdən alınan kalsium, bədəni gücləndirərək disk yırtıqlarının təkrarlanma riskini azaldır. D vitamini isə günəş işığından və balıq, yumurta kimi qidalardan əldə edilə bilər. Eyni zamanda, bədənin su balansını qorumaq, disklərin elastikliyini və sağlamlığını dəstəkləyir, bu səbəbdən gün ərzində kifayət qədər su içmək vacibdir.
Şəkərli və emal olunmuş qidalardan qaçınmaq da bel yırtığı ilə bağlı ağrı və iltihabı azalda bilər. Düzgün qidalanma, ümumilikdə bel sağlamlığını qorumaqla yanaşı, əməliyyatsız müalicəyə də dəstək ola bilər.
Share This :
Improve Your Spine Health, Download Our Chirox App Now!
